LEEUWARDEN – Dat er ooit zes oorlogsgraven op de Huizumer begraafplaats stonden, was bekend bij het Oorlogsgravencomité Huizum.

Zes geallieerden overleden in 1943 door een vliegtuigcrash tussen Wirdum en Wytgaard. In september dook echter een foto op. Uit 1946. Met zeven kruizen!

Crash
De Lancasterbommenwerper van de Royal Air force (RAF) was op 16 december 1943 vanuit Engeland onderweg naar Berlijn. Aan boord een mengelmoesje van nationaliteiten: twee Engelse soldaten, drie Canadezen, twee Australiërs en een Amerikaan. Vanaf vliegbasis Leeuwarden steeg op datzelfde moment Oberleutnant Schnaufer op. Een geduchte Duitse piloot, die al heel wat kruisjes op zijn naam had staan. Boven Wytgaard kreeg hij de bommenwerper in het vizier. De logge Lancaster had geen schijn van kans tegen wendbare Duitse jager en stortte neer in de Wirdumer Mieden, tussen Wirdum en Wytgaard. Twee geallieerden konden zich per parachute redden; de zes anderen kwamen om.

Dagboek
Adrie Meindersma, de vader van comité-lid Hans, was destijds een jochie van 15 jaar. Adrie maakte in 1940 het bombardement van Rotterdam mee en besloot een dagboek bij te houden. Dát dagboek speelt een grote rol bij de geschiedschrijving van Huizum in de Tweede Wereldoorlog. ,,Hij was gefascineerd door de oorlog”, zegt Hans. ,,Ik heb daar ongetwijfeld een tik van meegekregen. Het ging bij ons thuis altijd over de oorlog”

Herdenking
Samen met onder anderen Harry Doesburg, Alexander Tuinhout, Jan Wesseling en Helga de Graaf, is Hans een van de drijvende krachten achter de jaarlijkse herdenking op 4 mei. Op de Huizumer begraafplaats wordt dan stilgestaan bij de militaire en burgerslachtoffers die daar een plekje hebben gevonden. ,,Deze zes mannen zijn in 1943 door de Duitse bezetters begraven”, vertelt Doesburg. ,,Hoewel er geen burgers bij aanwezig mochten zijn, was de toeloop van Huizumers groot.” ,,Mijn vader was er ongetwijfeld bij aanwezig”, voegt Hans toe. ,,Het was ook een vorm van stil protest tegen de bezetters.”

Mysterie
De eerste herdenking vond – nog tijdens de oorlog – op 17 december 1944 plaats, woensdag op de kop af 70 jaar geleden. Daarmee is Huizum het oudste oorlogsgravencomité van Nederland. Maar zelfs het oudste oorlogsgravencomité van Nederland kwam enkele weken geleden voor een verrassing te staan. Uit het archief van Adrie Meindersma, dat na zijn overlijden in 1993 in delen wordt overgebracht naar Tresoar, kwam een foto tevoorschijn. Navraag leerde dat de foto tijdens de herdenking van 1946 werd genomen. Te zien zijn een rij notabelen uit Huizum met op de voorgrond de houten kruizen. Bij nadere inspectie zagen Doesburg en Meindersma iets bijzonders: op de foto staan niet zes houten kruizen, maar zeven!

Zeven kruizen
,,Tot vier weken geleden hebben we altijd gedacht dat er vlak na de oorlog zes kruizen stonden”, vertelt Doesburg. ,,Nu zijn dat er nog vijf, omdat de Amerikaan William Charles Fisher een paar jaar na de bevrijding is herbegraven op een Amerikaanse begraafplaats in België. Maar van dat zevende kruis wisten wij helemaal niets af!”

Kleine Krantsje
Een zoektocht langs het Historisch Centrum Leeuwarden, de administratie van de Gemeentelijke begraafplaatsen en Tresoar leverde niets op. Twee weken geleden kregen de mannen een tip. In het Kleine Krantsje, dat tussen 1964 en 1997 tweewekelijks de geschiedenis van Leeuwarden beschreef, had ooit een artikel over ene Iwan Pasjutin gestaan. Deze Russische krijgsgevangene verbleef een groot deel van de oorlog in het interneringskamp dat zich op de plek van het huidige kaatsveld Sonneborgh bevond.

Tragisch einde
Met deze Pasjutin liep het tragisch af. Hij overleefde de oorlog, maar tien dagen na de bevrijding van Leeuwarden overleed hij. Op de Mr. P.J. Troelstraweg liep hij een lid van de Binnenlandse Strijdkrachten tegen het lijf. Pasjutin, die perfect Duits sprak, wilde zich legitimeren en greep naar zijn binnenzak. De militair schrok, dacht dat Pasjutin een revolver trok, en schoot de Rus neer. ,,Uit dat artikel bleek dat Pasjutin- onder grote publieke belangstelling – naast de zes RAF vliegers werd begraven”, vertelt Doesburg. ,,Dat zevende kruis was dus van hém. Ook hij is na de oorlog herbegraven: op de Russische begraafplaats in Amersfoort. Vandaar dat we altijd hebben gedacht dat er zes kruizen stonden.”

Mysterie opgelost
Mysterie opgelost en het Oorlogsgravencomité Huizum een verhaal rijker. Op 4 mei zal wederom stil worden gestaan bij de graven op de Huizumer Begraafplaats. Het comité is al druk bezig met de organisatie en is tevens van plan een permanent herdenkingsplekje in te richten, waarin de verhalen en de gebeurtenissen van destijds een plekje krijgen. ,,We willen de gesneuvelden een gezicht geven”, aldus Meindersma. ,,Dit stukje geschiedenis mag niet vergeten worden. Een van de overlevenden, de Amerikaan Pragnell, was vijf jaar geleden nog bij onze herdenking aanwezig. Jammer genoeg wordt het lijstje familieleden jaarlijks korter, maar gelukkig merken we dat de jeugd steeds meer belangstelling krijgt. Voor hen gaan we door.”

Tot slot willen beide heren nog een oproepje doen: weet u wie de mensen op deze foto uit 1946 zijn?  Of heeft u nog andere informatie met betrekking tot de oorlogsgraven op de Huizumer Begraafplaats? Kijk op de website: www.oorlogsgravenhuizum.nl of stuur een berichtje naar: info@oorlogsgravenhuizum.nl